پاسخی به سوال عباس میرزا: چه بکنم که مردم ایران را هوشیار کنم؟ پاسخی بعد از 250 سال به علت عدم توسعه برخی کشورها و ایران

داود باقروند ارشد

این نوشتار تلاشی است برای انعکاس یافته های جدید دانشمندان علوم اقتصاد سیاسی بویژه با پرداختن به نقطه کوری که در تلاشها و بررسی های گذشته جهت یافتن علت عدم توسعه بعضی کشورها و توسعه یافتن بعضی دیگر با نادیده گرفته شدن منجر به شکست آنها شده است، اینبار در یک بررسی تاریخی در تمامی کشورهای جهان علل عدم توسعه را بسیار واضح و قابل درک آشکار کرده اند. در این مجموعه مقالات، نگارنده ادعا ندارد که هیچ یک از تک قسمت ها میتواند خواننده کنجکاو بویژه با پیش زمینه های فکری و دلایل ارائه شده توسط تئوریسین های مختلف از نهله های مختلف فکری را قانع کند. بلکه هر قسمت از آن انعکاس بخشی از پازل بغرنج علل عدم توسعه را تکمیل میکند. تا پدیده را به درستی نشاسیم نمیتوانیم آنرا تغییر دهیم.

موضوع عدم توسعه کشورهای بسیاری در جهان نسبت به کشورهای توسعه یافته ای همچون انگلستان، آمریکا، ،فرانسه، ژاپن، آلمان و …طی نزدیک به دو قرن گذشته که توانستند طی یک جهش از نظام کهنه فئودالی به جهان صنعتی-سرمایه داری بر جهان مسلط شوند، همواره بعنوان یک چالش ملی ما و مشغله ذهنی روشنفکران و سیاستمداران و فرهیختگان و… کشورهای توسعه نیافته بوده است. چالشی که در ایران با سوال بسیار معروف عباس میرزا از ژوبر نماینده فرانسه در اردوگاه جنگی اش که پرسیده بود:

“نمی‌دانم این قدرتی كه شما (اروپایی‌ها) را بر ما مسلط كرده چیست و موجب ضعف ما و ترقی شما چه؟ شما در قشون جنگیدن و فتح كردن و بكار بردن قوای عقلیه متبحرید و حال آنكه ما در جهل و شغب غوطه‌ور و به‌ندرت آتیه را در نظر می‌گیریم. مگر جمعیت و حاصل‌خیزی و ثروت مشرق زمین از اروپا كمتر است؟ یا آفتاب كه قبل از رسیدن به شما به ما می‌تابد تأثیرات مفیدش در سر ما كمتر از شماست؟ یا خدایی كه مراحمش بر جمیع ذرات عالم یكسان است خواسته شما را بر ما برتری دهد؟ گمان نمی‌كنم. اجنبی حرف بزن! بگو من چه باید بكنم كه ایرانیان را هشیار نمایم.”
سوال عباس میرزا از ژوبر فرانسوی
ثبت تاریخی شد اما پس از گذشت 200 سال کماکان بی پاسخ مانده است! سوال عباس میرزا ناظر بر یافتن پاسخی به ” سوال چرا ما پیشرفت نکرده و نمی کنیم و چگونه می توانیم پیشرفت کنیم؟ بود. اما عباس میرزاها، امیرکبیرها، مصدقها، رضا خان ها و محمدرضا شاه ها فارغ از نیات قلبی شان هرکدام، در بیان خواستار پیشرفت کشورو بهروزی ملت ایران بودند، هیچگاه به نتیجه نرسید. درمیان مدعیان راست گوی، از آنجائیکه در تمامی تلاش ها به مانع یا موانع اصلی توسعه پرداخته نشده، همواره شکست خورده. در بقیه موارد همچون زمان رضا شاه و فرزندش نتایج معکوسی نیز داشته است.
امروزه با سرعت سرسام آوری که تحولات جهانی بخود گرفته است طوریکه بدرستی میتوان عصر حاضر را عصر هبوط سوم بشریت و عصر جهان و جوامع شبکه ای نامید، ضرورت و جدیت یافتن پاسخ برای سوال عباس میرزا را صد چندان نموده است. مبادا بازماندنِ دوباره از قطار توسعه جهانی ناشی از جهش حاضر(هبوط سوم بشری)، آنچنان از ما جلو بیفتند که اینبار بطور بازگشت ناپذیری به عقب ماندگی پایدار با به بردگی نوین کشیده شدن توسط آنها نیز، دچارشویم!

در لینک های زیر میتوانید هرقسمت رامستقلا مطالعه کنید و یا بصورت کتاب پی دی اف با کلیک کردن روی فلش ها جهت جلو و عقب رفتن به صفحهات مطالعه شوند.

قسمت اول: عباس میرزا چـــه بکنم …؟ یافته های جدید علم اقتصاد و عدم توسعه یافتگی کشورها

قسمت دوم: عباس میزا : چـــه بکنم …؟بررسی ریشه و علل دیگر توسعه یافتگی و عدم توسعه یافتگی

قسمت سوم–عباس میرزا: چـــه بکنم …؟ بررسی اثر عواملی چون فرهنگ و دین و ژن و…بر توسعه

قسمت چهارم : عباس میرزا چـــه بکنم…؟ نهادهای اقتصادی فراگیر، نهادهای اقتصادی استثماری

قسمت پنجم: عباس میرزا چـــه بکنم که…؟چرا قدرت های سیاسی در مقابل انقلاب صنعتی می ایستادند؟

قسمت ششم (آخر) عباس میرزا: چـــه بکنم که ایرانیان را هوشیار کنم ؟ نگاهی به توسعه ایـران و ژاپـن