کودکان زباله‌گرد، قربانیان “مافیای زباله” در پایتخت

سال‌هاست که درباره جمع‌آوری و تفکیک زباله‌های کلان‌شهر تهران و نقش کودکان کار در آن گزارش‌های انتقادی و افشاگرانه‌ای منتشر می‌شود، اما مسئولان اقدام موثری برای سامان دادن به این وضعیت انجام نمی‌دهند.

خبرگزاری ایلنا روز سه‌شنبه، چهارم اردیبهشت درباره فعالیت “مافیای میلیاردی پسماند” و سوءاستفاده آنها از کودکان نوشت: «انواع مختلفی از کودک کار در ایران شناسایی شده است از دستفروشی گرفته تا کار در مرغداری و کوره آجرپزی. هر کدام از انواع کار کودک دشواری‌های خاص خود را داشته و بیگاری محسوب می‌شود، اما یکی از سخت‌ترین انواع کار کودک، زباله‌گردی و تفکیک زباله است.»

بنابر این گزارش بررسی‌های “جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی” نشان می‌دهد که کودکان زباله‌گرد روزانه به طور متوسط ۶۰ کیلو زباله جمع می‌کنند و محل زندگی اغلب آنها کارگاه‌های تفکیک زباله است.

این “کارگاه‌ها” که پیمانکاران شهرداری برای تفکیک زباله از آن استفاده می‌کنند به طور معمول گاراژهایی در حاشیه شهر بدون ابتدایی‌ترین امکانات بهداشتی هستند و کودکان زباله‌گرد در آن در معرض انواع بیماری‌های عفونی قرار دارند.

سوءاستفاده جنسی از کودکان زباله‌گرد

الهام فخاری، عضو شورای شهر تهران، چندی پیش با اشاره به اقامت کودکان زباله‌گرد در محل تفکیک زباله‌ها به ایلنا گفته بود: «اغلب این کودکان بیماری دارند، اما مسئله بیماری نسبت به سایر مشکلات این کودکان در اولویت نیست، چرا که از اغلب این کودکان سوءاستفاده‌های جنسی می‌شود.»

بر پایه این گزارش ساکنان پایتخت روزانه ۹ هزار تن زباله تولید می‌کنند و شهرداری برای جمع‌آوری این زباله‌ها که فقط سه درصد آنها در مبدا تفکیک می‌شوند روزی ۸۰۰ میلیون تومان هزینه می‌کند.

درباره هزینه جمع‌آوری زباله در تهران ارقام مختلفی اعلام می‌شود. روزنامه “ایران”، ارگان مطبوعاتی دولت، ۲۷ تیر ماه سال گذشته از قول شهرام فیروزی، مدیر وقت روابط عمومی و مشاور فرهنگی سازمان پسماند، هزینه “جمع‌آوری و رفت و روب پسماندهای تهران” را روزی یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نوشته بود.

روزنامه “ایران” در گزارشی زیر عنوان “امپراطوری مافیای زباله بیخ گوش پایتخت” از روابط غیرشفاف ‌پیمانکاران و شرکت‌های جمع‌آوری و تفکیک زباله با شهرداری تهران خبر داد.

جمع‌آوری زباله‌های پایتخت به وسیله پیمانکارانی انجام می‌شود که با شهرداران هر منطقه قرارداد دارند. شواهد فراوانی نشان می‌دهد که نظارت دقیقی بر فعالیت این پیمانکاران و سوءاستفاده آنها از کودکان کار نمی‌شود. مسئولان نیز بارها به این مسئله اعتراف کرده‌اند.

خبرگزاری ایلنا به نقل از رضا عبدلی، مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت پسماند، نوشته است: «استفاده از کودکان براساس قراردادهایی که شهرداری با پیمانکاران منعقد می‌کند، کاملا غیرقانونی است، اما متاسفانه این اتفاق رخ می‌دهد.»

عبدلی ضمن تأیید وجود مافیای زباله می‌گوید اگر شهروندان زباله را در خانه تفکیک کنند، این مافیا به وجود نمی‌آید. ظاهرا علت مهم‌تر شکل‌گیری این مافیا، ناکارآمدی مدیریت شهری در این حوزه، سود سرشار از تجارت زباله و عدم نطارت نهادهای مسئول بر فعالیت پیمانکاران است.

غفلت شهرداری، جولان مافیا

محمدمهدی تندگویان، عضو اصلاح‌طلب دوره چهارم شورای شهر تهران، اردیبهشت ۹۶ با رد ادعای شهردار وقت درباره تفکیک و بازیافت زباله‌های تهران به روزنامه “قانون” گفت: «چیزی تحت عنوان شرکت تفکیک و بازیافت زباله وجود ندارد. جمع‌آوری‌ها به‌صورت غیرقانونی و سیاه انجام می‌شوند. آن‌ها توسط مافیایی که زباله را مدیریت می‌کنند، اداره می‌شوند.»

مطابق “قانون مدیریت پسماندها”، مصوب اردیبهشت ۸۳، مدیریت اجرایی پسماندها برعهده شهرداری‌ها، بخشداری‌ها و دهیاری‌ها است که می‌توانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به جمع‌آوری، جداسازی و دفعِ پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار کنند.

سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران برآورد می‌کند که حدود ۳۸ درصد زباله‌های پایتخت “خشک” هستند و شامل مقوا، پلاستیک، شیشه، فلزات، نان خشک و… می‌شوند که همه مواد قابل بازیافت و ارزشمند به شمار می‌روند.

به این ترتیب شهرداری نه تنها برای جمع‌آوری این زباله‌ها از جیب شهروندان هزینه می‌کند، که به شبکه‌های مافیایی امکان می‌دهد با بیگاری کشیدن از کودکان زباله‌گرد به سودهای کلانی دست پیدا کنند.

گردش مالی تجارت زباله چندین هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که رقم دقیق آن به دلیل ماهیت پنهان این نوع فعالیت‌ها مشخص نیست؛ تنها واقعیت غیرقابل انکار “مافیای زباله” در تهران، وجود هزاران کودک زباله‌گردی است که هر روز و شب کنار سطل‌های آشغال مشاهده می‌شوند و از حداقل امکانات بهداشتی، رفاهی و آموزشی محروم هستند.