چه حکومتهای منطقه ای از سوق دادن کردهای منطقه بسمت استقلال سود میبرند؟

آن‌گونه که مقامات اقلیم کردستان عراق گفته‌اند، همه‌پرسی استقلال اقلیم در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ یعنی اوایل مهرماه برگزار خواهد شد؛ مسأله ای که با واکنش بسیاری از بازیگران منطقه ای و بین المللی مواجه شده و تنها اسرائیل از آن حمایت کرده است.

در واقع همه بازیگران بین المللی و منطقه ای از جمله ایران، آمریکا، ترکیه و اتحادیه اروپا و همچنین دولت مرکزی عراق با ایده همه پرسی استقلال کردستان عراق مخالفت کرده اند، چون به خوبی از مخاطرات آن برای کشور عراق و حتی کردها آگاه هستند.

با این حال، فارغ از مخالفت های خارجی، اقلیم کردستان با دو مانع داخلی برای استقلال مواجه است؛ یکی دولت مرکزی عراق و دیگری سایر احزاب کرد.

روابط بغداد و اربیل طی سال‌های اخیر، همواره میزانی از تنش را در برداشته است. با وجود تلاش‌هایی که هر دو طرف برای بهبود این رابطه داشته‌اند، این تنش‌ها هم‌چنان ادامه دارد و حکومت اقلیم حاضر به عقب‌نشینی از خواسته‌ی استقلال خود نیست. از سویی بغداد تاکنون بارها مخالفت خود با استقلال طلبی اقلیم کردستان به رهبری مسعود بارزانی را اعلام کرده است.

ائتلاف دولت قانون که بزرگترین جناح در میان اتحاد ملی شیعیان عراق است، در مارس ۲۰۱۷ اعلام کرد، اظهارات ایراد شده از سوی حاکمیت اقلیم کردستان، اتفاق جدیدی نیست، چون پیشتر نیز تهدیدهایی مبنی بر جدایی وجود داشته است. ائتلاف دولت قانون تأکید کرده است تصمیم جدایی اقلیم کردستان از عراق در دست خاندان حاکم اقلیم کردستان قرار ندارد. چنین تصمیمی نیازمند رضایت جامعه بین الملل و نیز کشورهای همسایه است.

حیدر العبادی، نخست وزیر عراق هم بارها مخالفت خود را با این اقدام کردها ابراز و تأکید کرده است تاکنون هیچ کاری در راستای اعلام استقلال اقلیم کردستان عراق صورت نگرفته و ما خواستار حفظ تمامیت ارضی عراق هستیم.

به گفته نخست وزیر عراق در قانون اساسی کشور، ماده و تبصره ای وجود ندارد که اجازه استقلال اقلیم کردستان را بدهد و ما خواهان حفظ تمامیت ارضی کشور هستیم. می خواهیم مشکلات اقلیم را حل کنیم و امیدواریم طرف های سیاسی در این زمینه همکاری کنند.

البته مخالفت با استقلال طلبی کردها مختص شیعیان نیست. ساجده الافندی، نماینده اتحاد سنی نیروهای ملی در پارلمان عراق گفته است: در حال حاضر نه شرایط داخلی و نه شرایط خارجی برای جدایی کردستان از عراق فراهم نیست. ما باور داریم که هدف از تهدیدهای اربیل در خصوص برگزاری همه پرسی استقلال، اعمال فشار بر بغداد برای دستیابی به نفت و یا منافع مالی و شاید داشتن موضع بهتر در مذاکره در هر گونه حل و فصل مسائل ملی است که ممکن است پس از نابودی داعش صورت گیرد.

از سوی دیگر، احزاب و جریانات سیاسی اقلیم کردستان بر سر این موضوع اتفاق نظر ندارند و تمایلات استقلال طلبانه بارزانی را در شرایط کنونی به نفع کردها قلمداد نمی کنند.

در میان اتحادیه میهنی که همواره نگران بلندپروازی های مسعود بارزانی است، نسبت به موضوع همه پرسی اختلاف وجود دارد. عادل مراد دبیر شورای مرکزی اتحاد میهنی کردستان عراق (یکیتی) می گوید: ازسرگیری گفت وگوها بین اقلیم کردستان و بغداد و بررسی موضوع فدرالی دارای اهمیت خاصی است، اما جدا شدن از بغداد خدمتی به کردها نخواهد کرد و خیانت است.

جنبش تغییر هدف حزب دمکرات از مطرح کردن برگزاری رفراندوم استقلال را انحراف افکار عمومی از مسأله پایان مدت قانونی ریاست بارزانی و بحران منصب ریاست می‌داند، حزب اتحادیه میهنی نیز شرایط را برای استقلال مهیا ندانسته و حفظ سیستم فدرالی عراق را به نفع کردها می‌داند.

امین بکری، نماینده جنبش تغییر (گوران) در پارلمان عراق نیز در همین زمینه گفت رئیس اقلیم  کردستان عراق قادر نیست کردستان را از دولت مرکزی بغداد جدا کند و ما نیز به عنوان جنبش گوران موافق استقلال کردستان نیستیم و خواستار اتحاد و همبستگی تمامی جناح های سیاسی عراق و حل مشکلات هستیم.

در همین راستا، به نظر می رسد اتحادیه میهنی کردستان عراق نیز تحرکات دیپلماتیکی برای جلوگیری از برگزاری همه پرسی استقلال مورد نظر بارزانی آغاز کرده است.

هفته پیش بود که جلال طالبانی به ایران سفر کرد؛ امروز دوشنبه نیز هیأتی از اتحادیه میهنی به سرپرستی کوسرت رسول وارد تهران شد؛ سفرها و ملاقات هایی که قطعا بی ارتباط با مسأله همه پرسی نیست.

در این میان، برخی از منابع آگاه گفته اند که اتحادیه میهنی مذاکره بر سر تبدیل کرکوک به اقلیمی خودمختار که همزمان ضامن تثبیت و افزایش دامنه قدرت و نفوذ اتحادیه میهنی در این استان و کاهش چشمگیر نفوذ حزب دموکرات در آن خواهد بود را آغاز کرده اند و این مسأله از اصلی‌ترین دلایل این سفر در کنار مسأله همه‌پرسی استقلال خواهد بود.

چندی پیش، هادی عامری رئیس سازمان بدر هم از تبدیل کرکوک به اقلیمی خودمختار سخن گفت و اخباری از جلسات برخی مقامات عراقی با اتحادیه میهنی بر سر خودمختاری کرکوک منتشر شد.

در واقع، از آنجا که بارزانی سعی دارد، دیدگاه های دیگر احزاب کرد اقلیم را نادیده گیرد، به همین جهت نیز این احزاب و از جمله اتحادیه میهنی تلاش دارند با تسلط بر کرکوک و تبدیل آن به اقلیمی دیگر در منطقه کردستان، از اربیل مستقل شوند.

بدون شک این موضوع یک نتیجه مخرب خواهد داشت و آن هم جنگ درونی در اقلیم کردستان و نزاع میان کردهاست؛ مسأله ای که بیش از هر چیز، ناشی از تمامیت خواهی مسعود بارزانی و عدم توجه به خواست و نظرات سایر احزاب اقلیم کردستان است.

در واقع از آنجایی که مسعود بارزانی همواره کرکوک را یکی از مناطق موردنظر خود برای الحاق به اقلیم موردنظر و با دولت عراق نیز بر سر آن مناقشه داشته، به همین جهت تلاش اتحادیه میهنی برای تسلط بر آن می تواند منجر به وقوع یک جنگ خونین در کردستان عراق میان احزاب و نیروهای کرد شود.

این سیاست های در پیش گرفته شده توسط بارزانی، نه تنها اقلیم کردستان و کشور عراق را وارد یک بحران و جنگ فراگیر می کند، بلکه می تواند زمینه های یک منازعه ژئوپلیتیک را در خاورمیانه ایجاد کند.

در همین زمینه، ابوبکر علی مشاور دبیر کل اتحاد اسلامی کردستان عراق نیز هشدار داد، در صورت عدم توافق احزاب، برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق آسان نخواهد بود و در صورت برگزاری نیز، با مشکل مواجه‌ می شود.

وزیر امور خارجه آلمان هم درباره برگزاری همه پرسی استقلال کردستان و عواقب آن برای منطقه هشدار داده است. گابریل درباره اعلام تاریخ برگزاری این همه پرسی گفته است: خدشه‌دار کردن تمامیت ارضی عراق و یا تلاش برای ترسیم مرزهای جدید در این کشور، گام صحیحی نیست و می‌تواند منجر به تشدید وخامت اوضاع و بی ثباتی نه تنها در بغداد که حتی در اربیل شود.

روز گذشته نیز شورای سردبیری روزنامه نیویورک تایمز در یادداشتی بر لزوم مقابله با چالش های امنیتی در عراق پس از آزادسازی شهر موصل از جمله مدیریت تنش میان کردها و عراقی ها تأکید کرد.

در این یادداشت که با تیتر «چالش های بعد از (آزادسازی) موصل» منتشر شده، از جمله عوامل تشدید تنش، تمایل کردها به برگزاری رفراندوم و اعلام استقلال عنوان شده است.

در نهایت اینکه، بارزانی به خوبی می داند که اجرای همه پرسی بدون توافق احزاب کردی، موافقت دولت مرکزی و رضایت همسایگان و قدرت های بین المللی ممکن نیست و اگر مصمم به پیگیری چنین سیاستی باشد هم می تواند منجر به درگیری درونی میان کردها شود و هم عراق و کردها را وارد یک جنگ و ناامنی جدید کرده و از سوی دیگر نظم امنیتی و ژئوپلیتیک خاورمیانه را دچار دگردیسی و بی ثباتی فراگیر کند.

هر چه به همه‌پرسی استقلال کردستان عراق نزدیک تر می‌شویم، دولت‌های منطقه و جهان فشار به کردها برای لغو این همه‌پرسی را افزایش می‌دهند. هر چه فشارها و تهدیدها بیشتر می‌شود، پافشاری رهبران کرد برای برگزاری همه‌پرسی هم بیشتر می‌شود.

اما سئوال اینجاست، چرا فشارها و تهدیدهای کشورهای منطقه و جهان نتوانسته کردها را از همه‌پرسی منصرف کند؟ چرا رهبران کرد این تهدیدها را جدی نمی‌گیرند؟

این روزها پرچم سه رنگ کردها بر درو دیوارها، خیابانها و ساختمانهای این منطقه دیده می‌شود. بسیاری بر بدنه و شیشه خودروهایشان آرم «آری به استقلال» چسبانده‌اند. ده ها هزار زن و مرد با پوشیدن لباس‌های رنگارنگ کردی در سخنرانی‌های مسعود بارزانی رهبر اقلیم کردستان برای حمایت از همه‌پرسی شرکت می‌کنند. علی رغم تهدیدها، جشن و پایکوبی (هه لپه رکی) در بسیاری از شهرهای کردستان در جریان است.