در دو هفته اخیر دو اتفاق مهم افتاد. یکی این‌که فهمیدیم می‌شود از طریق یک تماس بی‌پاسخ واتس‌اپی روی گوشی شما جاسوس‌افزار نصب کرد، و دیگری این‌که شهر سان فرانسیسکو اعلام کرد که قصد دارد استفاده از فناوری تشخیص چهره را ممنوع کند.

در این مقاله نگاهی خواهیم داشت به برخوردمان با فناوری‌هایی که از یک طرف به ما کمک می‌کنند تا مجرمان را دستگیر کنیم، و از طرف دیگر می‌توانند تمام حرکات ما را تحت نظر داشته باشند.

وقتی فیسبوک، صاحب اپلیکیشن پیام‌رسان واتس‌اپ، متوجه ایرادی در این نرم‌افزار شد که به مزاحمان اجازه می‌داد تا از طریق یک تماس بی‌پاسخ در تلفن هوشمند شما جاسوس‌افزار نصب کنند، با روراستی بی‌سابقه‌ای درباره افراد احتمالی پشت پرده این جاسوس‌افزار اظهار نظر کرد.

این شرکت در جلسه‌ای که با خبرنگاران داشت گفت که این حمله “تمامی مولفه‌های” یک شرکت خصوصی مشخص را دارا بود. این شرکت با دولت‌ها برای ساخت جاسوس‌افزارهایی که در تلفن‌های هوشمند نصب می‌شوند همکاری می‌کند.

فرض عمومی بر این بود که شرکت مورد نظر همان گروه ان‌اس‌او است، شرکتی اسرائیلی که قبلا هم به فروش جاسوس‌افزار پگاسوس به موسساتی که فعالان حقوق بشر را تحت نظر دارند متهم شده بود.

جان اسکات‌ریلتون، یکی از محققان ارشد این مرکز، می‌گفت که تصمیم فیسبوک برای اعلام صریح طرف مسئول نشان می‌دهد که این شرکت “به شدت از رفتار این سازنده جاسوس‌افزار شاکی است.”

او می‌گوید مرکز سیتیزن لب پیش از این دیده بود که جاسوس‌افزار پگاسوس گروه ان‌اس‌او برای نظارت بر خبرنگاران، وکلا و فعالان مکزیکی استفاده می‌شود. البته در آن مرحله شیوه مرسوم همچنان همان متقاعد کردن مردم به باز کردن یک لینک بود.

امنیت عمومی

اما آن‌ها اخیرا متوجه این روش جدید سوء استفاده از اپلیکیشن واتس‌اپ شدند. هدف در آن مورد خاص یکی از وکلای حقوق بشر مستقر در لندن بود که با برخی از فعالان مکزیکی کار می‌کرد – حمله‌ای که نهایتا موفق نبود.

او می‌گوید این جاسوس‌افزار خیلی موذی است: “به محض این‌که به تلفنی راه پیدا می‌کند، آن تلفن عملا به یک جاسوس در جیب قربانی تبدیل می‌شود. می‌توانند میکروفن را روشن کنند، می‌توانند پیام‌های رمزدار را از روی تلفن بردارند، به عکس‌های خصوصی دست پیدا کنند، و غیره.”

گروه ان‌اس‌او می‌گوید که محصولاتش توسط نهادهای مجری قانون برای مقابله با تروریسم و رفتار مجرمانه استفاده شده است.

“این سیستم توسط شرکت بهره‌برداری نمی‌شود و، بعد از بررسی‌های سختگیرانه و اعطای پروانه، نهادهای اطلاعاتی و مجریان قانون تصمیم می‌گیرند که چطور از این فناوری برای کمک به ماموریت‌های خود در راه حفظ امنیت عمومی استفاده کنند.”

اکثریت سهام گروه ان‌اس‌او چند ماهی می‌شود که در اختیار گروه سرمایه‌گذاری نوالپینا قرار دارد. استیون پیل، رئیس این گروه در لندن، حالا از اعضای هیات مدیره ان‌اس‌او است.

از او خواستیم با ما مصاحبه کند. وقت نداشت، ولی روابط عمومی نوالپینا نامه سرگشاده‌ای را به ما نشان داد که در ماه آوریل خطاب به تعدادی از نهادهای مردمی، از جمله سیتیزن لب، نوشته شده بود – یعنی پیش از کشف جاسوس‌افزار واتس‌اپ.

در این نامه سرگشاده به تفصیل از رفتار پیشین گروه ان‌اس‌او دفاع شده است. در عین حال تعهداتی هم مبنی بر این‌که مالکیت نوالپینا به معنی احترام به حقوق بشر خواهد بود داده شده است: “ما انتظار داریم که همه شرکت‌های تحت مالکیتمان رفتار درستی از خود به نمایش بگذارند و به مسئولیت‌های اجتماعی خود عمل کنند.”

تشخیص چهره

شرکت دیگری که به خاطر فناوری‌های نظارتی در کانون توجه عموم قرار دارد آمازون است. در جلسه مجمع عمومی این شرکت که هفته آینده برگزار می‌شود، قرار است که سهام‌داران آمازون پیشنهادی را به بحث بگذارند که از شرکت می‌خواهد که فروش فناوری تشخیص چهره به دولت آمریکا را قطع کند.

این رای‌گیری بلافاصله بعد از این‌ برگزار می‌شود که سان فرانسیسکو اولین شهری شد که استفاده از فناوری تشخیص چهره را در نهادهای عمومی ممنوع می‌کند. نظارت بیش از اندازه در فضاهای عمومی باعث افزایش ناآرامی‌ها شده است.

ماری بث گلگر، نماینده نهادهای کاتولیکی که در آمازون سرمایه‌گذاری کرده‌اند، می‌گوید نگرانی‌ها هم به کیفیت فناوری مربوط می‌شود و هم به نحوه استفاده از آن: “حتی اگر دقتش ۱۰۰ درصد هم باشد ما به خاطر تاثیراتی که ممکن است بر جامعه بگذارد علاقه‌ای به استفاده از آن در اجرای قانون نداریم.”

آمازون، دقیقا مثل ان‌اس‌او، اصرار دارد که از این فناوری به شیوه‌های کاملا مثبتی استفاده می‌شود، مثل یافتن قربانیان قاچاق کودک.

اما وقتی از این شرکت پرسیده شد که آیا باید موارد سوء استفاده از این فناوری را رصد کند یا نه، ایان ماسینگام، از اعضای خدمات وب آمازون، تاکید می‌کند که این کار وظیفه ما نیست: “مسئولیت رسیدگی به این مسائل با سیاست‌گذاران و دولت‌ها است.”

فناوری نظارتی – چه تشخیص چهره باشد چه جاسوس‌افزار – صنعتی شدیدا سودآور و محرمانه است. اما شرکت‌های فعال در این بخش باید از این پس خود را برای نظارت بیشتر آماده کنند.