ایران در واکنش به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و در اعتراض به اقدامات ناکافی سایر کشورهای عضو این توافق، بخشی از اقدامات خود در اجرای برجام را از امروز، چهارشنبه، ۱۸ اردیبهشت (۸ مه) متوقف کرده است.

این تصمیم در بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی اعلام شده که صبح امروز در رسانه‌های خبری ایران منتشر شد.

در بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی آمده است که این شورا “در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق جمهوری اسلامی ایران مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، امروز، ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۹۸، دستور توقف برخی اقدامات ایران در توافق برجام را صادر نمود.” این بیانیه افزوده است که این موضوع در نامه حسن روحانی، رئیس جمهوری، به اطلاع سران کشورهای عضو برجام شامل آلمان، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه رسیده است.

بند ۲۶ برجام مربوط به خودداری کشورهای طرف توافق با ایران در خودداری از بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای است. طبق متن فارسی برجام منتشر شده توسط وزارت خارجه جمهوری اسلامی، بند ۲۶ اعلام می‌دارد که “اتحادیه اروپا فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که طبق این برجام لغو شده خودداری می‌کند و هیچ تحریم جدیدی وضع نخواهد کرد” و “ایالات متحده با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ به عمل خواهد آورد.”

در بند ۳۶ همین سند آمده است که “چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه اعضای گروه ۱+۵ تعهدات خود را طبق این برجام رعایت ننموده‌اند، می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نماید؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را طبق برجام رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد.” در این بند به انواع محتمل تصمیمات این کمیسیون مشترک و حقوق اعضا در واکنش به این تصمیمات اشاره‌ای نشده است.

بیانیه شورای عالی امنیت ملی با اشاره به اینکه یک سال از “خروج غیرقانونی ایالات متحده آمریکا” از برجام و “نقض مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط آمریکا” می‌گذرد، افزوده است که “این زورگویی آشکار آمریکا متاسفانه با هیچ اقدام درخور و متناسب از سوی شورای امنیت و یا اعضای باقی‌مانده در برجام مواجه نشده است.”

این شورا گفته است که جمهوری اسلامی طی سال گذشته “نهایت خویشتن‌داری را از خود نشان داده و به درخواست دیگر اعضای برجام، فرصت قابل توجهی در اختیار آنها قرار داده است تا اثرات و تبعات خروج آمریکا ار برجام را جبران نمایند.” این بیانیه با یادآوری جلسات برخی مقامات جمهوری اسلامی و کشورهای عضو برجام در این مدت و “اذعان” این کشورها “که رفع تحریم‌ها و برخورداری ایران از منافع اقتصادی حاصله، بخش حیاتی از برجام است” می‌افزاید که کشورهای باقی‌مانده در برجام “متعهد شدند برای تحقق این هدف راه‌های عملی به منظور عادی‌سازی و حتی ارتقاء همکاری‌های اقتصادی با ایران طراحی کنند.”

بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی افزوده است که “متاسفانه این حسن نیت و خویشتن‌داری هوشمندانه مردم ایران بی‌پاسخ مانده و غیر از صدور بیانیه‌های سیاسی، هنوز هیچ ساز و کار عملیاتی برای جبران تحریم‌های آمریکا مستقر نشده است. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران برای تامین حقوق خود و بازگرداندن توازن به مطالبات طرفین در این توافق، گزینه‌ای به غیر از ‘کاهش تعهدات ‘ ندارد.”

بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی در توضیح “کاهش تعهدات” گفته است که “اعلام می‌نماید که جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند.” طبق برجام، جمهوری اسلامی ایران تنها مجاز از تا ٣٠٠ کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا خلوص ٣.٦٧ درصد و تا ١٣٠ تن آب سنگین را در داخل کشور نگهداری کند. تولید مازاد بر این مقدار باید از کشور خارج شود.

در ادامه این بیانیه آمده است که “به کشورهای باقی‌مانده در برجام شصت روز فرصت داده می‌شود تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را تامین کنند؛ چنانچه در این مهلت کشورهای مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند در مرحله بعدی جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.”

نشست وزیران خارجه “باقی‌مانده” – جمهوری اسلامی گفته است که تلاش‌های مکرر و چند جلسه مشورت با این کشورها نتیجه مورد نظر را در پی نداشته است

شورای عالی امنیت ملی در عین حال وعده داده است که “در هر زمان که خواسته‌های ما تامین شود، ما نیز به همان میزان اجرای تعهدات متوقف شده را از سر خواهیم گرفت و در غیر اینصورت جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله اجرای تعهدات دیگر را متوقف خواهد کرد.”

این بیانیه افزوده است که جمهوری ا سلامی با حسن نیت وارد توافق هسته‌ای شد و پس از خروج آمریکا نیز با حسن نیت انتظار اقدام سایر کشورهای عضو برجام را داشت و “حال نوبت کشورهای باقی‌مانده در برجام است که حسن نیت خود را ثابت کرده و قدم‌های جدی و عملی برای حفظ برجام بردارند.”

این بیانیه در پایان هشدار داده است که “پنجره‌ای که اکنون در برابر دیپلماسی قرار دارد مدت زیادی باز نخواهد بود و مسئولیت شکست برجام و هرگونه تبعات احتمالی آن به طور کامل بر عهده آمریکا و اعضای باقی مانده در برجام قرار خواهد داشت.”

روز گذشته، خبرگزاری ایرنا گزارش کرد که در نخستین سالروز اعلام تصمیم رئیس جمهوری آمریکا به خروج از برجام، حسن روحانی نامه‌ای به اعضای باقی‌مانده در این توافق ارسلا خواهد کرد و تاکید خواهد ورزید که ایران در مورد برجام خویشتنداری نشان داده “اما فرصت‌ها از دست رفته است و طرف مقابل نتوانسته به تعهداتش در برجام عمل کند به طوری که برای ایران راهی به جز کاهش تعهداتش نیست.”

همزمان گزارش شد که محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی برای گفتگو با مقامات روسیه به مسکو رفته است. احتمال داده شد که هدف او تشریح تصمیم جمهوری اسلامی به کاهش تعهداتش در برجام است.

هنوز کشورهای باقی‌مانده در برجام یا ایالات متحده نسبت به تصمیم اخیر جمهوری اسلامی واکنشی نشان نداده‌اند اما پیشتر، فرانسه هشدار داد که در صورت تخطی جمهوری اسلامی از تعهداتش در برجام، کشورهای باقی‌مانده چاره‌ای جز بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای نخواهند داشت.